Spaans benauwd

Gisteravond kreeg ik het ineens Spaans benauwd. Al een tijdje ben ik onze website aan het opfluffen. Dat lukt redelijk, zolang ik me maar strikt houd aan het devies: Niks raars doen. Overal afblijven waar je geen verstand van hebt. Zoals de gemiddelde automobilist nog net weet hoe er lucht in de banden moet worden geblazen, benzine in de tank dient te worden gegooid en water voor de ruitenwissers bijgevuld, maar iedere andere handeling aan zijn voertuig aan de vakman overlaat. 

Helaas worden die auto's tegenwoordig volgestopt met electronica. Waardoor de gemiddelde vakman niet zo héél veel verder komt dan het uitlezen van de boordcomputer die hem vertelt welk onderdeel hij moet bestellen om te vervangen. (Je zou denken dat die computer erbij vertelt hoe dat onderdeel heet, het bestelnummer zeg maar, maar dat is dan weer niet zo. Althans niet hier in Spanje bij mijn garage. Daar moet ik steeds opnieuw mijn autopapieren afgeven en gaat de monteur vervolgens eindeloos aan het bellen. Dat zou toch handiger moeten kunnen.)

Nu dacht ik, nadat ik had bedacht dat ik het Spaans benauwd had gekregen, waar komt die uitdrukking eigenlijk vandaan? Dat heb je soms als Nederlander die in Spanje woont. Om het helemaal zuiver te houden, van dat denken kwam pas vanmorgen nadat ik gisteravond een paar spannende uurtjes had doorleefd. 

Wat was er gebeurd?

Na het uploaden van een gewijzigde pagina was de tekst weg. Alsof je bij je geparkeerde auto terugkomt en er alleen nog maar een benzinetank, 4 banden en het waterreservoir van die ruitenwissers aanwezig zijn.
De foto's van de banner en ter illustratie stonden er nog op en daarnaast nog wat kopteksten. Geschrokken keek ik naar een andere pagina. Zelfde verhaal. De Homepage? Idem. De banner, de vraag "Wat is Lo Closo" en verder 0. Geen info, geen emailadres (mocht er iemand op het idee komen mij te melden dat de website niet meer werkt) en geen telefoonnummer. 
De mensen die die vraag: "Wat is Lo Closo?" via het scherm voorgelegd kregen, zouden waarschijnlijk denken: "Veel kan het niet wezen, zo te zien." 
Gelukkig gebeurde het na middernacht, ken ik nog wel een paar computermonteurs voor als alle banden tegelijk lek zijn, dus helemaal hopeloos was het niet. En toen ik een goed uur later iets terugzette waar ik eigenlijk van af had moeten blijven, werkte alles weer en kon ik gerust naar bed.

De tachtigjarige oorlog?

Nu ben ik van de weetjes, dus die vraag naar de oorsprong van de uitdrukking "Spaans benauwd" trof mij vanmorgen met volle hevigheid. Ff Googlen en klaar, denk je. 
Anderen misschien, maar ik raak dan volledig op drift. Via de mogelijke etymologische oorsprong als gevolg van de 80-jarige oorlog kom ik al snel uit bij "Op 1 april verloor Alva zijn bril" (Nooit begrepen als kind, ik leg het zo uit), zit ik de complete stamboom van de hertogen van Alva uit te pluizen (nog altijd het belangrijkste adellijke huis in Spanje) omdat ik me er altijd over verbaasde dat de naam van de onlangs overleden hertogin van Alva María del Rosario Cayetana Fitz-James Stuart y Silva luidde, en daar zit toch weinig Alva aan.
En dat klopt, want die bloedlijn heeft rare kronkels gevolgd sinds haar "verwant", onze hertog van Alva, als door Filips II benoemd landvoogd van de Nederlanden, op 1 april 1572 Den Briel (werd Bril) in handen van de opstandelingen zag vallen. 
Deze gebeurtenis heeft in de loop van de tijd ten onrechte de faam gekregen dat het een ommekeer in de strijd zou hebben betekend. Inderdaad een beetje veel eer, want die hele 80-jarige oorlog was pas 4 jaar bezig. Het zou toch een knakje in ons Nederdietsche zelfbeeld betekenen als we na "het momentum" in de strijd nog 76 jaar nodig zouden hebben gehad om dat handvol Spanjolen echt weg te jagen. 

De tachtigjarige oorlog??

Dat is namelijk ook zo grappig. Toen onze kinderen op de lagere school zaten informeerde ik weleens langs mijn neus weg hoe dat toch met die 80-jarige oorlog zat? Wij hebben ons tenslotte niet voor niks al die tijd ingespannen om ons van het Spaanse juk te bevrijden. Nou nee, dat zien ze in Spanje anders. In de Spaanse geschiedenisboeken waren er wat "opstandelingen" actief in de Nederlanden rond die tijd. Koerden in Turkije, zoiets. 

Inmiddels heb ik al drie vragen beantwoord die aanvankelijk niet waren gesteld. De uitdrukking over die bril van Alva, de vraag waarom Cayetana zulke rare achternamen had (haar zoon, die nu hertog is, heet Carlos II Fitz-James Stuart y Martínez de Irujo, zo noem je je hond ook niet)  en de vraag hoe onze 80-jarige oorlog in de Spaanse geschiedenisboeken is terechtgekomen. Niet dus. 

De etymologie

Laat ik terugkeren naar de uitdrukking waar het hier over had moeten gaan. Inmiddels heb ik een week gratis proef aangevraagd bij het Etymologisch woordenboek, want die willen betaald worden voor het antwoord op mijn vraag. De verklaringen die ik tot dusverre tegenkwam, bevredigen mij onvoldoende, ze luiden:

-De Spanjaarden belegerden steden (Alkmaar, Leiden.....) tijdens de revolte in de Nederlanden om de bevolking het benauwd te laten krijgen;
-De Spanjaarden werden omsingeld door de Oranje-legers in bepaalde steden waar ze het benauwd van kregen;
-Het is in Spanje altijd warm, waardoor je het daar benauwd krijgt;
-Het zou verband houden met een door de Spaanse inquisitie gebruikt martelwerktuig. Een steeds strakker aangetrokken strop totdat de dood (of de bekentenis) erop volgt leidt tot benauwdheid. 

Die van dat warme Spanje lijkt onwaarschijnlijk, maar niet iedereen vloog vroeger twee keer per jaar naar Barcelona of Malaga, dus dat is de zaak bekijken met een hedendaagse bril, zou je kunnen zeggen. 

Tenslotte, om een virtuele kring rond te maken, Den Briel is verbasterd tot bril; de mussen vallen niet van het dak, maar het mos van de vroegere rieten daken, dat droogde uit in warme zomers; etymologie is ook maar de archeologische amateurtak van de studie van het Nederlands. Er bestaan geen professoren van.
Laat ik maar even afwachten totdat de Etymologiebank.nl mijn verzoek tot proeflidmaatschap honoreert, want ze zijn daar net zo langzaam als het paard van de slechterik. (Een Spaanse uitdrukking die terugslaat op de cowboyfilms: "El es más lento que el cavallo del malo.")

PS Vandaag leek  er weer iets fout te gaan met mijn update-praktijken. Ik leer er toch iets van blijkbaar, want ik wist zo zeker dat ik nergens aan had gezeten dat ik vrij snel ging kijken of het niet aan de computer kon liggen. En dat was zo!



Terug naar de website